Atmaca

Atmaca Tanımı Bilimsel sınıflamalarda Accipiter nisus olarak tanımlanan atmaca gündüz yırtıcıları takımından (Falconiformes), Accipitridae ailesine adını veren bir kuştur. Nispeten kısa, ucu yuvarlak kanatları ve uzun kuyruğu ile ani dönüşler yapabilecek ve sık ağaçlar arasında avını kovalayabilecek olanaklara, güçlü yapılara, kancalı gagalara, kavisli pençelere, kudretli kanatlara, avcı olduğu için de gelişmiş zekaya sahiptir. Bu özellikleri ile yaşam ortamına uyum sağlamıştır. Göğüs, karın ve kanat altları erkeklerde kızıl kahverengi-kırmızı, dişi ve gençlerde koyu kahverengi-gri renkte enine çizgili olup bu özellik gündüz yırtıcılarında genellikle ormanlık-ağaçlık alanlarda avlanan türlerde görülmektedir. Kafanın üstü, sırt ve kanat üst kısmı erkeklerde kurşuni-mavi, dişilerde gri-kahverengi ve gençlerde kahverengi renktedir. Yuvayı yeni terketmiş gençlerde gözler açık sarıdır ve yaş ilerledikçe bu renk turuncuya doğru koyulur ve doygunlaşır. Yaşlı erkeklerde göz rengi kırmızı olabilir. Dişi ve erkekler arasında belirgin bir büyüklük farkı vardır; kanat açıklığı erkeklerde ortalama 62 cm, dişilerde ise 74 cm, gaga-kuyruk ucu mesafesi erkeklerde ortalama 34, dişilerde ise 37 cm, ağırlık ise erkeklerde 145-150 g, dişilerde ise 230-250 g civarındadır. Atmacaların bacakları özellikle iyi gelişmiş olup özellikle orta parmağın son boğumları uzun ve bir pense gibi kendi üzerine kapanabilir yapıdadır. Yumurta büyüklüğü 36.0-47.2 x 29.5-35.7 mm’dir Gencleri 1 nci yıl sonuna kadar dişiye benzerler.Yanlız karınlarındaki lekeler daha büyük ve düzensizdir.2 nci yıldan başlayarak yavrular cinslerinin rengini alırlar Atmaca Yaşamı Atmaca özellikle küçük ve orta boy kuşları(sığırcık ve ardıç kuşları büyüklüğünde) ağaçlıklı alanlarda yakalamak üzere uyum sağlamış bir yırtıcıdır. Bu nedenle avlanma habitatı hemen her zaman az ya da çok ağaçları da içerir. Bu sayede atmacaları; geniş çayır ve bozkırlar, ağaçsız sulak sahalar ve çıplak kayalıklar haricinde ibreli ve yaprak döker açık ve kapalı ormanlar, ağaçlı bozkırlarda, ağaçlı ve çalılık sınırlarla bölünmüş tarım arazisi ve park-bahçe gibi her türlü ağaçlı alanda avlanırken görmek mümkündür. İngiltere’de yapılan çalışmalar atmacanın üreme habitatı olarak avlanma habitatına göre daha sık ağaçlı alanları seçtiğini göstermiştir. Bu çalışmada 20 hektardan büyük, özellikle ibreli ve ağaç sıklığı 2-4 m olan alanlar en ideal üreme habitatı olarak bulunmuştur. Genellikle yuva 10 m ve daha yüksek ağaçlarda yapılır. Atmaca Yayılışı Atmacanın ülkemiz üzerindeki dağılışı(TÜRKİYE) Karadenizin doğusu,Batısı,Marmaranın Batısı,Marmaranın Güneyi,Akdenizin Güney Doğusu,Egenin Bazı yerlerinde görülmüş tür. Atmaca Beslenme Atmaca bir günde erkekler için 40-50 g dişilerde ise 50-70 g kadar ete gereksinim duyar. Bu sayılar kabaca 2-3 serçeye karşılık gelmektedir. Bir seferde günlük gereksiniminin tamamını tüketebilir, dolayısı ile ardıç büyüklüğünde bir kuş avlayan atmacanın bir günlük gereksinimi bir seferde karşılanmış olur. Besin gereksinimi yumurtlama ve yavruların bakıldığı dönemlerde haliyle artar. Üreyen bir çift atmaca bir yılda yaklaşık 2.200 serçe eşdeğeri av tüketir. Atmaca temelinde bir kuş avcısıdır ve besinin % 97’sini kuşlar, geri kalan %3’ü ise küçük memeliler oluşturur. Genelde avlanan kuş türleri her hangi bir zamanda en bol ve en kolay yakalan türlerdir. En kolay yakalan türler ya genç oldukları için acemi ya da renkleri, davranışları ya da ötüşleriyle kolay fark edilen türlerdir. Erkek atmaca en büyük av olarak ortalama 150 g civarında, bir ardıç kuşu büyüklüğünde kuşları avlayabilir. Daha büyük ve güçlü olan dişi ise 550 g lık bir tahtalıyı yakalayabilir. Ancak avların büyük çoğunluğunu daha küçük kuşlar oluşturur, öyle ki atmacanın tüm avlarının % 70’ı 20 ile 120 g arasındadır. Atmacaya av olmuş yaklaşık 120 kuş türü saptanmıştır, bunun tamamına yakının küçük ötücü kuşlar oluşturur. Bir kez bir Kerkenezin (Falco tinnunculus) bir kez de başka bir atmacanın avlandığı saptanmıştır. Son yıllarda yapılan atmaca gözlemlerinde,Atmacalarda yakından görünen sık karşılanan bazı hastalıklar tespit edilmiştir.Başta mantar ve çiçek hastalıkları atmacaların en korkulu rüyası haline gelmiştir. Karadenizde atmacacılar tarafından yapılan araştırmalarda,Atmacaların geçişlerindeki yağmurlardan etkilendiği görülmüştür,kendi aralarında bu geçişe(KESTANE KARASI)adını vermişlerdir. Samsun üniversitesinden gelen doktorlar ve bölgedeki bilgisi olan arkadaşlarla görüşmelerde çıkan netice,Atmacaların göç esnasında avlanmalarındaki doğal olmayan bilinçsiz ziraat ilaçlarının etkisini bu şekilde olan kuşlarda bariz olarak görülmesidir. Atmaca Türleri Alaca çakır kuşu (Accipiter albogularis) Şeritli küçük çakır kuşu (Accipiter badius) İki renkli atmaca (Accipiter bicolor) Yeni Britanya atmacası (Accipiter brachyurus) Yoz atmaca (Accipiter brevipes) Nicobar atmacası (Accipiter butleri) Accipiter castanilius Accipiter chionogaster Kuşaklı atmaca (Accipiter cirrocephalus) Accipiter collaris Cooper atmacası (Accipiter cooperii) Kızıl boyunlu atmaca (Accipiter erythrauchen) Accipiter erythronemius Kızıl butlu atmaca (Accipiter erythropus) Kahverengi çakır kuşu (Accipiter fasciatus) Frances atmacası (Accipiter francesii) Bayağı çakır kuşu (Accipiter gentilis) Sulawesi çakır kuşu (Accipiter griseiceps) Japon atmacası (Accipiter gularis) Gundlach atmacası (Accipiter gundlachi) Beyaz karınlı çakır kuşu (Accipiter haplochrous) Moluklu çakır kuşu (Accipiter henicogrammus) Henst çakır kuşu (Accipiter henstii) Taklitçi atmaca (Accipiter imitator) Arduvuz sırtlı atmaca (Accipiter luteoschistaceus) Madagaskar atmacası (Accipiter madagascariensis) Kara sırtlı çakır kuşu (Accipiter melanochlamys) Kara çakır kuşu (Accipiter melanoleucus) Meyer çakır kuşu (Accipiter meyerianus) Küçük atmaca (Accipiter minullus) Cüce atmaca (Accipiter nanus) Bayağı atmaca (Accipiter nisus) Beyaz çakır kuşu (Accipiter novaehollandiae) Ovampo atmacası (Accipiter ovampensis) Gri başlı çakır kuşu (Accipiter poliocephalus) Boz karınlı çakır kuşu (Accipiter poliogaster) Accipiter princeps Şarap göğüslü atmaca (Accipiter rhodogaster) Fiji çakır kuşu (Accipiter rufitorques) Kızıl göğüslü atmaca (Accipiter rufiventris) Çin çakır kuşu (Accipiter soloensis) Accipiter striatus Accipiter superciliosus Afrika çakır kuşu (Accipiter tachiro) Kızıl göğüslü çakır kuşu (Accipiter toussenelii) Benek kuyruklu çakır kuşu (Accipiter trinotatus) Tepeli çakır kuşu (Accipiter trivirgatus) Accipiter ventralis